“O (Thales) neyin zor oldugunu sorana: “Kendini tanımak”; Neyin kolay olduğunu sorana: “Başkasına akı l vermek”; Neyin en tatlı olduğunu sorana: “Kavuşmak”; Tanrının ne olduğunu sorana:”Başı sonu olmayan şey”; Gördüğü en acayip şeyin ne olduğunu sorana: “Yaşlı bir tiran”; İnsanın talihsizliğe en kolay nasıl katlanacağını sorana: “Düşmanlarını daha kötü durumda gördüğü takdirde”; En iyi ve en doğru nasıl yaşayacağımızı sorana: “Başkalarında kınadığımız şeyi kendimiz yapmadığımız takdirde” (diye cevap vermiştir)”
Bir önceki yazımızda felsefe tarihinde Sokrates öncesi dönemle ilgili araştırmalarımızı genel olarak sunmaya çalışmıştık. Ve bu dönemde felsefe ile ilgili ilk okulun Milet Okulu olduğunu belirtmiştik. Herodotos Milet Okulu için ‘İyonya’nın incisiydi’ diye bahsetmiştir. Milet Okulu’nun ilk temsilcisi Thales’tir. Bu bağlamda Thales felsefenin babası olarak sayılmıştır. Zira bilinen ilk felsefecidir.
Thales’in milattan önce 625-546 yılları arasında yaşamış olduğu düşünülmüştür. Bir felsefeci olmanın yanında tüccar, devlet adamı, mühendis, matematikçi ve astronomdur. Astronomi bilgisini Babil’de geometri bilgisinde Mısır’da edinmiştir.
Thales hakkındaki bilgiler daha çok Heredotos ve Aristoteles’in kaynaklarından gelmektedir. Günümüz geometrisinin 4 temel teoremi; dairenin çapı ile iki eşit parçaya bölünmesi, ikizkenar bir üçgenin taban açılarının eşit olması, birbirini kesen iki doğruda ters açıların birbirine eşit olması, çapı gören çevre açının bir dik açı olması, bilgileri Thales’e mal edilmiştir. Yine Thales bir yılın üç yüz altmış beş gün olduğunu bulmu, 28 Mayıs 585’teki güneş tutulmasını önceden bilmiştir. Bu sayede Medlerle Lidyalılar arasındaki savaşı durdurmuştur. Mısır piramitlerinin boylarını da cisimlerin gölge boylarının kendi boylarıyla eşit olduğu anı bekleyerek ölçebildiği belirtilmiştir. Tüm bunların yanı sıra Thales, mühendislik ve politika alanlarında da öne çıkan bir kişi olmuştur.
Thales’in felsefi düşüncelerine gelince bu konudaki ana kaynağımız da Aristoteles olmuştur. Aristoteles’in Thales’e mal ettiği üç görüş vardır:
1- Su her şeyin arkhesi, ilkesi, doğası, nedeni veya tözüdür.
2- Dünya suyun üzerinde yüzen bir tepsdir.
3 -Her şey tanrılarla doludur.
Thales ilk önermesini ortaya atarak felsefe tarihine ‘her şeyin arkhesi nedir?’ sorusunu da getirip felsefeye problematik bir temel kazandırmıştır. Ona göre her şeyin arkhesi sudur. Aristoteles’e göre onu bu inanca yani suyu ana madde olarak kabul etmeye götüren şey, her şeyin sıvımsı bir varlıktan beslendiğine ve sıcağın kendisinin de ondan çıkıp onunla yaşadığına ilişkin gözlemi olmuştur. Bunun yanında yine Aristoteles’e göre Thales’i suyu töz olarak kabul etmeye götüren diğer bir neden her şeyin tohumunun nemli bir yapıda olduğuna ve suyun nemli şeylerin doğasının kaynağı olduğuna ilişkin diğer bir gözlemi olmuştur.
Thales’in her şeyin tanrılarla dolu olduğu önermesi maddenin canlı olduğu önermesiyle aynıdır. Yani mıknatıs taşının demiri hareket ettirme gücünü canlılıkla açıkladığı düşünülürse Thales evrendeki her şeyin hareket ettiğini dolayısıyla her şeyin ruhu veya canı olduğuna inanmıştır. Bu da her şeyin tanrılarla dolu olduğu teorisini öne atmasına neden olmuştur.
Başta da söylediğimiz gibi Thales felsefenin babasıdır. Onun önermesi ile birlikte ilk kez ve açık seçik olarak efsaneden bilime veya felsefeyi geçilmiştir. Bu bağlamda felsefeyi hayatımıza getirdiği için Thales’e teşekkürü bir borç biliriz. Bir sonraki yazımızda görüşmek dileğiyle…
KAYNAKÇA:
- Kılıçarslan T.T. (2003) İlk Felsefi Önermenin Onurunu Taşıyan Thales. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitütüsü: İstanbul
- Arslan A. (2006). İlkçağ Felsefe Tarihi. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları: İstanbul
- Laertios D. (2003) Ünlü Filozofların Yaşamları ve Öğretileri. (Çev. Candan Şentuna). Yapı Kredi Yayınları:İstanbul
- Cevizci A. (2016). İlkçağ Felsefesi. Say Yayınları: İstanbul
- Cevizci A. (2009). Felsefe Tarihi. Say Yayınları: İstanbul
Doğu ve batı felsefelerini ve kültürlerini incelediğimiz felsefe seminerlerimize katılmak isterseniz de buraya tıklayarak ücretsiz kayıt yaptırabilirsiniz. Bu arada seminer konularımızı incelemek için Felsefe Seminerleri sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.