Aslında dostluk, yeryüzündeki ve gökyüzündeki her şeyin karşılıklı iyi niyet ve şefkat hisleriyle uzlaşmasından başka bir şey değildir; bilgelik hariç, ölümsüz tanrılar tarafından insanoğluna bundan daha iyi bir armağan bahşedilmiş midir, bilmem.
Cicero
MÖ. 106 yılında Roma’da dünyaya gelen Marcus Tullius Cicero, felsefe, retorik ve hukuk alanlarında kendini eğitmiş bir filozoftur.
Düşüncelerini çeşitli eserlerinde belirten Cicero, ahlak felsefesinin önemli bir konusu olan dostluk hakkındaki düşüncelerini de ömürlük dostu Atticus’a adadığı De Amicitia (Dostluk Üzerine) adlı eserinde anlatmıştır.
Cicero, eserini tıpkı Platon’un eserlerinde olduğu gibi, diyalog tarzında yazmıştır.
Konuşmacılar, devlet adamı Laelius ve iki damadıdır. Laelius, yakın zamanda çok sevdiği dostu Scipio’yu kaybetmiştir. Onunla olan dostluğundan bahisle, damatlarına dostluk hakkında bir sohbet vermiştir.
Laelius’u konuşturarak konuya girerken, dostluğun bütün beşeri unsurlardan üstün tutulması gerektiğini belirtmiştir. Devamında hiçbir şeyin doğaya dostluktan daha uygun olmadığını savunmuştur.
❗ Laelius’a göre dostluğa sahip olabilenler bilgelerdir. Çünkü dostluk sadece iyi insanlar arasında olabilir. İyi insan ise, erdemli olandır.
Dostluk erdemden ayrı düşünülemeyecektir.
“Erdem işareti belirdiğinde sıkı bir dostluk olur. Ruh erdemin etkisiyle kendisine benzeyen başka bir ruha yaklaşır ve ona bağlanır. Onunla temas edince de kaçınılmaz olarak sevgi doğar” demiştir Laelius.
“Kendinle konuşuyormuş gibi her şeyi teklifsizce konuşabildiğin birine sahip olmaktan daha güzel ne var?”
🤩 Dost, mutlu günleri daha güzel, kötü günleri ise paylaşım yoluyla katlanılabilir kılandır.
👭 Kişinin dostu oldu mu, kendisinden bir tane daha oluverir yanında. Kendisiyle konuşur gibi konuşur dostuyla insan.
Laelius sohbetinin devamında ”Dost, dostunun mutluluğuna kendi mutluluğu gibi sevinir, üzüntüsüne ise dostundan daha fazla üzülür” demiştir .
Dostluğun Kuralları
Konuşma ilerledikçe dostluğun kurallarına değinmeye başlamıştır Laelius.
Ona göre dostluğun bazı kuralları olmalıdır.
👉İnsan, dostundan onurlu şeyler istemelidir ve onun için onurlu şeyler yapmalıdır.
👉Dostunun yardım istemesini beklemeden her daim yardımını hazır tutmalıdır, hiçbir zaman tereddüt etmeden yardıma koşmalıdır.
👉Cömertçe öğüt verebilmeyi göze almalıdır.
👉Dostu yanlışa yöneldi mi doğrusunu gösterebilmelidir insan. Gerektiğinde tatlı dille gerektiğinde sert bir şekilde…
“Birisi göğe yükselerek evrenin doğasını ve yıldızların güzelliğini seyretseydi, bu manzara onda keyif veren bir hayranlık uyandırmazdı. Oysa yanında gördüklerini anlatacağı biri olsaydı, bu en güzel manzara olurdu.”
Tarentumlu Archytas
Laelius’a göre, dostluk, doğa tarafından kusurların yoldaşı olsun diye değil, erdemlerin yardımcısı olsun diye bahşedilmiştir.
Zira erdemin tek başına en yüce amacına ulaşamayacağını, başka bir erdemle bağ kurup ulaşabileceğini düşünmüştür.
Böyle bir birlikteliği kurmuş veya kuracak birileri varsa onların yoldaşlığının doğanın en yüce iyiliği bağlamında, en iyi ve en kutlu yoldaşlık sayılacağını söylemiştir.
İşte bu birliktelik, insanların beklediği şeyleri; onuru, şanı, ruhun dinginliğini barındırmaktadır.
Bunlar varsa mutlu bir yaşam olacaktır. En iyi ve en yüce şey mutlu olmaktır, insan ömründe. Ona erişmek ise erdemlerden geçmektedir. Erdem olmadan, ne dostluğa ne de mutluluğa ulaşılabilecektir.
Cicero, eserinde Laelius’u konuşturarak erdemle, dostluğu birbirinden ayırmadan ele almıştır. Başta da dediğimiz gibi, ona göre dostluk, ancak erdemli insanlar arasında kurulabilecektir.
Ve dostluk, bilinçli veya değil, bir şekilde herkesin yaşamına sızmıştır. Çünkü o, insan yaşamının belli bir döneminin kendisinden yoksun geçmesine asla izin vermeyecektir.
🙏 Erdemlerin ve gerçek dostluğun, ömrümüzden eksik olmaması dileğiyle…
KAYNAKÇA:
• Cicero. (2020). Dostluk Üzerine. (C.Cengiz Çevik). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
Sizde bizim felsefi dostluğumuza katılmak isterseniz buraya tıklayarak ücretsiz kayıt yaptırabilirsiniz.
Bu arada seminer konularımızı incelemek için Felsefe Seminerleri sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.