Hypatia

Çağının ötesinde biri… Şairin, “Platon’un ruhu, Afrodit’in bedeni” dediği… Yaşamıyla da ölümüyle de hatıralardan çıkmayan… O, felsefe sahnesine çıkmış ilk kadın filozof… İskenderiyeli Hypatia…

370-415 yılları arasında yaşamıştır ilk bilim kadını, filozof ve astronom olan Hypatia. Babası Theon bir felsefe okulunun yöneticisi olduğundan felsefenin içine doğmuştur o. Ve böylece karanlık bir çağın aydınlatıcısı olmuştur. 

4. yüzyılın sonlarına doğru Roma’da çöküş başlamıştır. Roma’ya ait eserlerden olan İskenderiye Feneri ve İskenderiye Kütüphanesi kısmen de olsa parlamaya devam ederken, yaşanan din kavgaları bu ışıkları da yavaş yavaş söndürmüştür. Hristiyan, Yahudi ve Paganların yaşadığı İskenderiye’de büyük karışıklıklar yaşanmış, insanlar birbirlerinin haklarına tecavüz etmiş ve maalesef birçok geri kalmış toplumda olduğu gibi burada da kadınların eğitim dahil birçok hakkı engellenmiştir.

Hypatia her ne kadar Roma’nın çöküş dönemine denk gelmiş olsa da, onu her zaman destekleyen, onun özgürlüğü için çabalayan, düşüncenin gücünü savunan ve yanlış düşünmenin hiç düşünmemekten yeğ olduğunu öğreten babası sayesinde eğitimlerini almış ve çağının ilerisinde parlamayı başarmıştır. 

Eğitimlerini Atina’da alan filozof, İskenderiyeye geri döndükten sonra babasının yönettiği İskenderiye Eklektik Okulunda eğitim vermeye başlamıştır. Bu okul Platon felsefesinin yeniden canlandığı bir okuldur. “Bizi birleştiren şeyler ayıran şeylerden daha fazladır. Hepimiz kardeşiz!” diyen Hypatia, din, dil, ırk ayrımı yapmadan herkesi okuluna kabul etmiştir. O, farklılıkları bir çatışma unsuru olarak değil, “Bir”in ve birliğin farklı tezahürleri olarak görmüştür. Dinlerin çatıştığı o karanlık çağda Hypatia bilimi ve felsefesiyle adeta bir ışık olmuştur.

Hypatia, doğayı mantık, matematik ve deney yoluyla anlamaya çalışmıştır. Astronomi alanında çalışmalar yapmış, usturlabı inşa etmiştir. Bu alanlarda kitaplar yazmıştır. Eserlerinden biri ‘Astronomik Kanun’dur. Yine  ‘Aritmetik üzerine 13 ciltlik bir yorum, Apollonius’un konikleri üzerine bir yorum, Batlamyus’un Almagest’i üzerine düzenleme ve Babası Theon’un yazdığı “Öklidin Elementleri” adlı eseri üzerinde düzenleme yapmıştır. Ve eğer Hypatia ile babası olmasaydı Öklid ve diğer Yunan matematikçilerin eserlerinin günümüze ulaşamayacağı söylenmiştir.

Filozof kadın, çalışmalarıyla parlarken onun ışığından rahatsız olanlar olmuştur. Dönemin piskoposu Cyril, Hypatia’nın sonunu kendi elleriyle hazırlamıştır. Hristiyan cemaatini, Hypatia’nın şeytan olduğuna inandırmış, kadının sesinin bu kadar yüksek çıkmasının dine aykırı olduğunu savunmuş ve böylece halkı galeyana getirmiştir. Piskoposun etkisinde kalan bir grup,  Hypatia’yı kiliseye götürerek vahşice öldürmüştür. Ve yaptıklarından dehşete düştüklerinden içinde Hypatia’nın cesedi bulunan kiliseyi ateşe vermişlerdir.

Vahşice yaşamına son verilen Hypatia ile birlikte Platoncu okul da sona ermiştir. Ancak ne Hypatia ne Platon ne Sokrates ne de diğer filozoflar unutulmuştur. Onlar hep yaşamaya devam etmiştir. Çünkü Hypatia’nın dediği gibi; hala aramızda yaşayanlar korkmadan düşünenlerdir!

Hypatia ölümünden sonra sanatçılar arasında da yaşamıştır. Voltaire’e göre Hypatia, “bağnazlığın masum bir kurbanı; öldürülmesi ise yunan tanrılarıyla beraber, sorgulama özgürlüğünün de ortadan kalkışın bir simgesidir”. Yine Raphael’in Atina Okulu tablosunda da karşımızdadır Hypatia. Raphael Hypatia için Atina Okulunun en ünlü öğrencisi demiştir. Ancak ne yazık ki yüzyıllar sonra bile Hypatia’nın varlığını kaldıramayanlar Raphael’i de susturmuşlar ve Raphael tablosundaki kişinin Hypatia değil bir başkası olduğunu söylemiştir.

Onu ne kadar susturmaya, unutturmaya çalışmışlarsa o kadar yaşamıştır Hypatia. Ne Cyril ne de bir başkasının adı kalmıştır bugüne. Hypatia’nın adı anıldığında ise ışıklar yanmıştır düşüncelerde. Çünkü o, hem yaşadığı karanlığı hem de bugünleri aydınlatmıştır. Çünkü o, kimse kendisi gibi düşünmese de doğru olduğuna inandığı şeyi yapmayı bırakmamıştır…

Karanlığı aydınlatmaya çalışanların söndürülmemesi dileğiyle…

KAYNAKÇA: 

https://www.bilim.org/sondurulen-isik-iskenderiyeli-hypatia/

Aktiffelsefe Kültür Derneği: Felsefe İyileştirir Webinarları

Vikipedi:Hypatia

Film:’Agora’

Aktiffelsefe Araştırma Grubu


Doğu ve batı felsefelerini ve kültürlerini incelediğimiz felsefe seminerlerimize katılmak isterseniz de buraya tıklayarak ücretsiz kayıt yaptırabilirsiniz. Bu arada seminer konularımızı incelemek için Felsefe Seminerleri sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.

İlginizi Çekebilecek Diğer Yazılarımız:

gtag('config', 'AW-802439404');