“Esenliğimiz için başka bir işe girişmesek bile, kendimize çekilmemiz yararımıza olacak. Her birimiz daha iyi insanlar olacağız.” der Seneca İnziva Üzerine adlı eserde.
Yoğun hayatlarımızda koşturup dururken bir durup dinlenmek, düşünmek aklımıza gelmez çoğu zaman. Çünkü acelemiz vardır; yetişmesi gereken işlerimiz, ödenmesi gereken borçlarımız, yenmesi gereken yemeklerimiz ve dahası… Bir süre sonra aklımıza bile gelmez iyi insan olmak. Öncelikli dertlerimiz kaplayıvermiştir içimizi. En değerli şeylerimiz, erdemlerimiz, kayboluvermiştir maddeler dünyasında.
Halbuki dönüversek, içimize az biraz… Bakıversek neler neler göreceğiz. İçimizdeki güzellikleri, iyilikleri ve daha fazlasını…
İnziva bomboş oturmak değildir Stoacı filozof Seneca’ya göre. Çeşitli şeylerin düşünülmesiyle topluma faydanın sağlanacağı bir eylemdir. Ortadoks Stoacıların yaşamın son anına dek ortak yarar için çalışmayı savunan görüşlerine rağmen Seneca, temaşa ile de hakikatin aranacağı düşüncesini anlatır. Ayrıca yine bir Stoacı olarak doğayla uyumlu yaşamdan bahseder ve insanın sadece gözüyle değil zihniyle de kavrayabileceğini savunur. Temaşanın eylemden yoksun sayılmamasını söyler. Temaşa sonucu aktarılacak bilgilerin değerini gösterir.
Hoşlanarak bakma, seyretme anlamlarına gelir temaşa. Analık sıfatını yakıştırdığımız doğaya bakmak, onu izlemek, ondaki güzellikleri keşfetmek iyilikleri getiriverecektir hayatımıza. Çünkü o bize her yönüyle eğitmendir. Kışın bahara dönmesi, tohumun birçok sıkıntıdan sonra çiçeklenmesi, sert dalgaların denizleri temizlemesi, bir karıncanın diğerine yardım etmesi ve daha bir sürü şey hayatlarımızda çıkmaz sandığımız birçok yolun açılacağını gösterecektir bizlere. Durup izlemek lazımdır bazen sadece…
Yine başka bir yönüyle düşünürsek; doğayı değil bu kez kendi hayatlarımızı… Dışarıdan bakıp seyrettiğimizde belki de eksik, yanlış yönlerimizi göreceğiz. Sabrı bıraktığımızı fark edeceğiz belki, başımıza gelen en ufak bir olayda isyanlara düştüğümüzü… İnsanları kırdığımızı fark edeceğiz, hayatımızdaki en değerli varlıkların kalplerinde yaralar açtığımızı. Çevremizi kirlettiğimizi fark edeceğiz, kah elimizle kah dilimizle… Biraz dışarı çıkıp bakabilirsek yaşamımıza, kaybettiğimiz erdemlerimizi göreceğiz ve onları yeniden nasıl kazanabileceğimizi.
Demek değildir ki bu: Sürekli düşünelim, hatalarımızı görelim, hayatı kendimize zindan edelim, oturup bir köşede kendimize ağlayalım, eyleme geçmeyi de bırakalım. Hayır! Sadece durup izleyip yeniden devam edelim, eskisinden daha iyi bir şekilde. Zaten hiçbir yaşam şekli tam olarak ayrılmaz ki bir diğerinden
Üç tür yaşamdan bahseder Seneca: Haz, temaşa ve eylem yaşamları. Aslında bu üç yaşam da birbirini içinde barındırır, sadece biri amaçtır diğerleri araç. Sık sık Epükürosçuluk ve Stoacılık arasında karşılaştırma yapan filozof, haz denince akla gelen filozof Epicurus’un bile bazen hazdan vazgeçip acıyı kabullenebileceğini, bunu yapabilen haz yaşamına sahip kişinin eylemde veya temaşada bulunmasının da son derece doğal olduğunu belirtir.
Belki de üç yaşamı birleştirip tek yaşam oluşturmalıyız kendimize. Temaşa ederek eylemlerde bulunmalı bu erdemli eylemlerimizden de haz duymalıyız.
Güzel bakıp görebilmek dileğiyle…
KAYNAKÇA:
Seneca.(2021). İnziva Üzerine. (Çev. Cengiz ÇEVİK) İstanbul:Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
Doğu ve batı felsefelerini ve kültürlerini incelediğimiz felsefe seminerlerimize katılmak isterseniz de buraya tıklayarak ücretsiz kayıt yaptırabilirsiniz. Bu arada seminer konularımızı incelemek için Felsefe Seminerleri sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.