Antik dünyada kadınların pek bir yeri yoktu. Onların asli görevi çocuk doğurmak ve ev işleri yapmaktı. Önemli konular kadınlarla konuşulmazdı. Ama döneminin aksine kadınlara saygısı olan birisi vardı: Sokrates…
Dönemine rağmen Sokrates, kadınlara alışılmadık biçimde saygı duyar, onlara düşman olmazdı. Hatta kadınlardan bir şeyler öğrendiğini bile söylemişti.
İşte Sokrates’in hayatını etkileyen üç kadın:
Annesi Phaenarete
Dünyaya geldiği andan itibaren ilk öğretmeni annesi olmuştu Sokrates’in. Bir ebe olan Phaenarete, oğluna, hayat sevgisini ve dünyaya getirme; doğurtma sanatını öğretti. Phaenarete adı da erdemi gün ışına çıkaran anlamına gelmekteydi. Annesi sayesinde filozof, her insanın aynı şekilde doğduğunu öğrendi. Doğanın büyülü gücünü ve yaşam sevgisini keşfetti.
Sokrates, felsefi konuşmalarında kullandığı ve günümüzde Sokratik Yöntem olarak adlandırılan yöntemini annesinin ebeliğinden etkilenerek bulduğunu söylemişti:
“Annem nasıl var olan bir bebeğin dünyaya gelmesine yardımcı oluyorsa, bilgilerin ortaya çıkışı da buna benzer. Örneğin bir öğretmen öğrencisine yeni bir şey öğretmez; ancak onun aklında var olan bilgilerin açığa çıkarılmasına yardımcı olur.”
İşte Sokrates, her zaman kullandığı felsefi yöntemini ilk öğretmeninden, annesinden öğrenmişti.
Miletli Aspasia
Antik dönemde kadınların pek yeri olmadığını söylemiştik başta. Ancak bazı kadınlar erkeklerin olduğu toplantılara katılabilirlerdi. Bu kadınlar belirli güzelliklere sahip, kültürlü ve entelektüel, hafif meşrep kadınlardı. Onlardan biri ise Aspasia’ydı.
Dönemin devlet adamlarından Perikles, Aspasia’yı bulunduğu konumdan kurtardı ve ona gerçek bir hanımefendi gibi davrandı. Aspasia bilgisi sayesinde Perikles’in evinde küçük bir retorik ve mantık okulu kurdu. Bu sıralar Perikles ile dost olan Sokrates, böylece Aspasia’yı tanımış oldu.
Aspasia sayesinde Sokrates, insanoğlunun hayatı bir kader olarak çekmek zorunda olmadığını, tabiatın kanunlarının ruhun kanunlarını bastıracak derecede bizi şartlandırmadığını; mükemmel olunmadığı zaman da gelişilebileceğini anladı. Aspasia ona, mükemmelliğin ardındaki itici güç olarak sevgiyi gösterdi. Ve böylece Sokrates, mükemmelliğe giden yolun sadece kendimiz için değil etrafımızdaki herkes için bir iyileşme kaynağı olduğunu keşfetti.
Mantienalı Diotima
Sokrates’in “Sevgi üzerine ne biliyorsam, ondan öğrendim” dediği Mantineialı Diotima, Perikles’in davetiyle Atina’ya gelmişti. Bir rahibe olan Diotima, veba salgını nedeniyle Atinada gerçekleşen arınma törenlerini yönetmesi için çağrılmıştı. Sokrates bu sayede onunla tanıştı.
Diotima, Sokrates’e en yüksek hakikatlerin tefekkürüne ulaşmada aşkın, sevginin rolünü öğretti. Aşk, bizde olmayanı aramamızı, insan sevgisinden ilahi olanın sevgisine doğru giden yükselişte kendimizi aşmamızı sağlayan dürtüydü çünkü. Şöyle demişti Diotima Sokrates’e:
“Sevgi dünyasına ulaşmanın doğru yolu budur: Bu dünyanın güzelliklerinden başlayacaksın, hiç durmadan basamak basamak yüce güzelliğe yükseleceksin, bir güzel bedenden ikisine, ikisinden bütün güzel bedenlere, sonra güzel bedenlerden güzel işlere, güzel işlerden güzel bilgilere, güzel bilgilerden de sonunda bir tek bilgiye varacaksın: Bu bilgi de o tek başına var olan salt güzelliğe varmaktan, asıl güzelin özünü tanımaktan başka bir şey değildir.
İnsanın salt güzellikle karşı karşıya geldiği o an yok mu, sevgili Sokrates işte yalnız o an için insan hayatı yaşanmaya değer!”
Ve işte böylece Sokrates, hayatını etkileyen bu üç kadın sayesinde, kırk yaşına geldiğinde sevgisi ve aklı ile yavaş yavaş kendini maddi dünyanın meşguliyetinden kurtardı. Düşüncelerini arındırarak felsefeye doğru yöneldi. Nice öğrenciler nice filozoflar yetiştirdi. İki bin küsür yıl önce yaşadı ama bugün bile geçerli olacak sözleriyle sadece öğrencilerinin değil bizim de yollarımızı aydınlattı.
Yollarımızı aydınlatan örneklerle karşılaşmak dileğiyle…
KAYNAKÇA:
- Scharwz. F. (2023) Sokrates’in Bilgeliği. (Çev. İremnur Türk, Talin Soygür) Aktiffelsefe Kültür Yayınları:Eskişehir
Doğu ve batı felsefelerini ve kültürlerini incelediğimiz felsefe seminerlerimize katılmak isterseniz de buraya tıklayarak ücretsiz kayıt yaptırabilirsiniz. Bu arada seminer konularımızı incelemek için Felsefe Seminerleri sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.