Hint mitolojisinde bazen bazı tanrıların/tanrıçaların öne çıktığı bazen geri plana alındığı hatta niteliklerinin değiştiği görülmektedir. Bu durum özellikle dini metinlerden tespit edilmektedir. Tanrıların öne yahut geri plana alınışının birçok nedeni vardır. En belirgin neden ise toplumsal yapı ve olaylardır.
Savaşçı toplumlarda ön planda olan bir savaşçı tanrı mutlaka görülmektedir ya da çiftçi bir toplumda bereket tanrısı diğer tanrılardan üstün tutulmaktadır. Bazen de toplumsal sınıflardan kaynaklanan bir ön plana çıkış söz konusu olmaktadır. Din adamlarının aktif olduğu diğer sınıfların ise pasif olduğu toplumlarda din adamlarının belirlediği tanrı/tanrıçalar ön plandadır. Bu durum Hint mitolojisinde belirgin olarak görülmektedir.
Hint mitolojisinde birçok dini metin bulunmaktadır. Bu metinler birbirlerinin devamı niteliğinde olduğundan bir tanrının hangi dönemde ön planda olup hangi dönemde geri plana alındığını tespit etmek oldukça kolaydır.
Bizim incelememiz Hint tanrılarından İndra üzerine olacaktır. İndra; Vedik dönemin en önemli tanrısı olarak kabul edilmiş, Aryan kökenli gökyüzü, sağanak yağmur, fırtına ve savaş tanrısıdır. Hintlerin en önemli dini kaynakları olan Vedalardan Rigveda ilahilerinin dörtte biri ona sunulmuştur. Başka hiçbir tanrıya bu kadar ilahi sunulmamıştır. Yunan tanrılarından Zeus’a benzeyen İndra, Aryan ırkı için oldukça önemli bir yere sahiptir. Siyah tenli ve düşman yerli Dasyu halkını sembolize eden Asuralarla savaştığı için özellikle Aryan savaşçılar tarafından tapınılan İndra’nın, Dasyuların Ari egemenliğine girmesini sağladığına inanılmaktadır. Ayrıca inanışa göre İndra, tüm insan ve cin düşmanlarını yenip, güneşi fethetmiş, Asuralardan birisi olup, kuraklıkla özdeşleştirilen Vritra adlı ejderhayı öldürmüştür. Tüm bu sebeplerle Hindistan’ın Vedik döneminde İndra, oldukça ön plandadır.
Aşağıdaki rigveda kesitinde İndra güneş olarak nitelendirilmiş, karanlıkların aydınlatıcısı oluşuyla ön plana çıkarılmıştır.
“Geceleri görünmez olan güneş enerjisi ay dairesine girer, gecenin karanlığı dağıtır, her şeyi gündüz gibi aydınlatır. Böyle enerjiye sahip olan güneş İndra’nın kendisidir çünkü İndra on iki güneş arasında sayılır. İndra gündüzün ve gecenin aydınlatıcısıdır. Güneşe inek denir.“
İndra’nın kuraklıkla özdeşleştirilen Vritra’yı öldürmesinden bahsedilen aşağıdaki rigveda kesitinde de insanlığa suyu, aydınlığı getiren tanrı olarak nitelendirildiği görülmektedir.
“Yıldırımlarını kullanan İndra’nın kahramanlıklarından ilkini anlatacağım. Ejderhayı kesti ve suları kurtardı, dağların karnını yarıp açtı. Dağların üstünde yatan ejderhayı kesti, Tvastr (zanaatkar tanrı -Hephaistos gibi) gümbürdeyen yıldırımı onu için tasarladı. İneklere sahip olur gibi kayan sular okyanustan aşağı aktı. Erkekliğinden boğa gibi hoşnut olarak somayı seçti ve özünü 3 tastan içti. İyiliksever Tanrı silah olarak yıldırımını aldı ve ejderhaların ilk doğanını öldürdü. Ey İndra ben ilk Doğan Ejderhayı öldürünce ve kurnaz’ın delice uzaklarına son verince aynı anda güneşi göre şafağı ortaya çıkardın. O zamandan beri daha güçlü düşman kalmadı. İndra, Vritra’yı büyük düşmanı, omzu olmayanı, yüce ve ölümcül yıldırımıyla öldürdü.”
Vedik dönemde övgüyle bahsedilen tanrı İndra, toplumun brahman adı verilen Hindu din adamlarının etkisi altına girip savaşçıların liderlik vasfını yitirmesiyle önemini kaybetmiştir. Bununla kalmamış, tanrı artık olumsuz niteliklerle anılmıştır. Hint destanlarından olan Ramayana’dan alınmış aşağıdaki kesitler de tanrı İndra’nın olumsuz nitelenişini ve böylece geri plana alınışını göstermektedir.
“En yüksek ruhun sahibi kadının gövdesinin açıklığına girdi ve oğulcuğu yedi parçaya kesti. oğulcuk yüz parçalı yıldırım’la kesilirken çığlık attı ve Diti uyandı. Sakra (İndranın lakabı) oğulcuğa “ bağırma, bağırma” dedi enerjisi büyük Vasava ( İndra) o bağırırken kesmeye devam etti. Diti “ Onu yok etme onu yok etme” diye bağırdı Sakra annesinin sözlerine saygı duyarak dışarı çıktı. Ellerini kavuşturup hala yıldırımını tutarak Diti’ye “ tanrıça, saf olmayan bir biçimde uyuyordun saçlarını ayaklarının olması gereken yere koymuştun, bu fırsatı değerlendirerek savaşta Sakra’yı kesecek olanı yediye böldüm, beni affet tanrıça” dedi”
“Tanrıların efendisi (Gautama – Ramayanada geçen bir bilge) onu görünce korkuya kapıldı ve yüzü değişti, Erdemli bilge, hain bin gözlü tanrının bilge kılığına girmiş olduğu görünce öfkelenip ona dedi ki. “Kötü fikirli, benim biçimime girerek yapılması gerekeni yaptın, bunun için iktidarını kaybedeceksin” sonra bunu der demez tanrının iki hayası yere düştü.”
Kaynakça
- Korhan K. (1997) Hint Mitolojisi Sözlüğü. İstanbul: İmge Kitabevi
- O’Flaherty W.D.(1996) Hindu Mitolojisi (Çev. Kudret EMİROĞLU). İstanbul:İmge Kitabevi
- https://ozhanozturk.com/2018/03/28/indra
- wikipedia:indra
Doğu ve batı felsefelerini ve kültürlerini incelediğimiz felsefe seminerlerimize katılmak isterseniz de buraya tıklayarak ücretsiz kayıt yaptırabilirsiniz. Bu arada seminer konularımızı incelemek için Felsefe Seminerleri sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.